Sektor bankowy w Polsce jest mały na tle UE i stoi przed dużymi wyzwaniami - ZBP

W ciągu 20 lat od wejścia Polski do Unii Europejskiej, sektor bankowy zwiększył swoją sumę bilansową z 538,5 mld zł w 2004 r. do 3 bln 91 mld zł w 2024 r. Oznacza to wzrost o ponad 470 proc. W opinii prezesa Związku Banków Polskich Tadeusza Białka, nadal jednak na tle europejskich sektorów bankowych (w relacji do PKB) polski sektor bankowy jest jednym z mniejszych.

O jego małych rozmiarach świadczy m.in. relacja kapitału własnego do PKB, która plasuje nasz kraj na przedostatnim miejscu w Unii i wynosi 7,38 proc. Na pierwszym miejscu jest Luksemburg (30,53 proc.), na drugim Austria (22,37 proc.), a na trzecim Francja (21,83 proc.).

Również relacja kredytów do depozytów w polskim sektorze bankowym pozostaje jedną z najniższych spośród sektorów bankowych w UE. Relacja kredytów sektora niefinansowego do depozytów sektora niefinansowego w I kwartale 2024 r. dla banków działających w Polsce wynosiła 61,34 proc. Najwyższy poziom mają Niemcy (114,27 proc.), Holandia (112,49 proc.) oraz Francja i Estonia (odpowiednio po 106,45 proc. i 106,4 proc.).

"Z perspektywy licznych potrzeb i wyzwań stojących przez polską gospodarką, konieczne jest wzmocnienie rozwoju polskiego sektora bankowego. Banki działające w Polsce powinny rosnąć w tempie przekraczającym PKB kraju, tak aby były zdolne do finansowania rozwijającej się gospodarki. A wyzwań jest wiele, szczególnie biorąc pod uwagę sytuację geopolityczną, konieczność poniesienia ogromnych nakładów inwestycyjnych – głównie na transformację energetyczną oraz wzrost innowacyjności naszego kraju i zamożności społeczeństwa" - napisał prezes Tadeusz Białek we wstępie do XI wydania Autorzy tego raportu pokazują polską gospodarkę na tle gospodarki europejskiej, prezentując zarazem prognozy na nadchodzące lata.

Jak co roku, autorzy raportu zapytali przedstawicieli sektora bankowego o opinię w kilku ważnych kwestiach. Wśród największych zagrożeń dla stabilności europejskiej gospodarki bankowcy wskazali konflikt pomiędzy Rosją i Ukrainą i jego konsekwencje (14 proc.), procesy dezintegracyjne w ramach Unii Europejskiej (12 proc.), migrację i napływ uchodźców oraz problemy wewnętrzne poszczególnych krajów UE (21 proc.).

Poparcie środowiska bankowego dla wprowadzenia euro w Polsce jest najniższe od 2002 roku. W lipcu 2024 r. 56 proc. ankietowanych było przeciwnych wejściu do strefy euro, podczas gdy w 2002 r. 90 proc. popierało takie rozwiązanie. Obecnie odsetek zwolenników przyjęcia wspólnej waluty wynosi 32 proc. i jest niższy w porównaniu do minionego roku o 17 p.p.

Rośnie wśród polskich bankowców świadomość związana z ESG, czyli zbiorem przepisów i reguł, które odnoszą się do zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw. Skrót pochodzi od trzech obszarów, które są wskazywane: E – środowisko (ang. Environmental), S – kwestie społeczne (ang. Social) i G – ład korporacyjny (ang. Corporate Governance).

Większość banków uwzględnia przynajmniej niektóre ryzyka ESG w procesach kredytowych, przede wszystkim dla klientów strategicznych i korporacyjnych, a część z nich również w kredytach dla małych i średnich firm (SME) – wynika z trzeciej edycji badania PwC „Zielone finanse po polsku".

Podobnie jak w poprzednich edycjach badania na potrzeby raportu „Polska i Europa: innowacje, inwestycje, wzrost cd", banki jako największe wyzwanie związane z włączeniem ESG w proces szacowania ryzyka wskazywały na dostępność informacji i jakość danych z zakresu ESG o swoich kontrahentach. Na brak lub ograniczoną dostępność takich danych wskazuje aż 83 proc. badanych banków, a 75 proc. wskazuje na niską jakość ujawnień i świadomości kontrahentów na temat czynników ESG.

Drugim poważnym wyzwaniem dla banków jest obszar przepisów i regulacji, nie tylko tych bezpośrednio odnoszących się do banków, ale również tych branżowych, skierowanych do klientów. Ponad połowa banków (58 proc.) wskazuje, że systematycznie zwiększająca się liczba regulacji branżowych w obszarze ESG, które mają istotny wpływ na działalność klientów (np. limity emisyjności) będzie stanowiła wyzwanie także dla banków, ponieważ będą one musiały uwzględniać te przepisy w ocenie kryteriów zrównoważonego finansowania oraz ocenie ekspozycji na ryzyko transformacji.

Zdaniem 35 proc. badanych bankowców, klienci banków dobrze oceniają swoją wiedzę dotyczącą cyberbezpieczeństwa.

W opinii autorów raportu, sektor bankowy stoi przed wieloma zagrożeniami dla zachowania zdolności do finansowania polskiej gospodarki. Zaliczają do nich m.in. nadmierne obciążenia podatkowe i para-podatkowe, spory prawne dotyczące kredytów, brak stabilności i przewidywalności przepisów, populistyczne rozwiązania w rodzaju wakacji kredytowych, niska rentowność sektora (ROE poniżej kosztów kapitału), zagrożenie zbyt niskiego poziomu kapitałów w stosunku do potrzeb kredytowych gospodarki, brak nowych inwestorów, ograniczenie możliwości wzrostu, a także niechjęć przedsiębiorstw do podejmowania inwestycji.

Autorzy raportu rekomendują dialog na temat roli i zdolności sektora bankowego do finansowania przedsięwzięć gospodarczych, racjonalizację obciążeń podatkowych banków, kontynuację wspierania wiarygodności i niepodważalności wskaźników referencyjnych, w szczególności WIBOR, intensyfikację procesu zawierania ugód w sprawie kredytów hipotecznych w CHF, włączenie sektora bankowego w realizację inwestycji w ramach KPO, wsparcie banków w działaniach na rzecz przeciwdziałania cyberprzestępczości i wypełniania obowiązków dotyczących raportowania z zakresu ESG. W raporcie jest też rekomendacja dotycząca udziału sektora bankowego w wypracowywaniu przyjęcia kompleksowej polityki mieszkaniowej oraz prace nad jednolitą umową kredytu hipotecznego i wypracowanie modelu rekompensaty za wcześniejszą spłatę.

W raporcie "Polska i Europa: innowacje, inwestycje, wzrost cd." przedstawione zostały również prognozy opracowane przez Zespół Badań i Analiz Związku Banków Polskich. Wynika z nich, że wynik finansowy sektora bankowego w 2024 r. powinien być na poziomie wyższym w porównaniu z rokiem 2023 r. (o ile nie zaistnieje konieczność silniejszego zwiększenia kosztów ryzyka prawnego). Sytuacja w roku 2025 będzie w największym stopniu zależna od kierunku i natężenia zmian w polityce pieniężnej NBP, decydujących o kształtowaniu się rynkowych stóp procentowych oraz kosztów ryzyka prawnego.

Według prognoz Zespołu Badań i Analiz ZBP, przychody odsetkowe banków w 2024 r. będą na poziomie zbliżonym do 2023 roku, a w roku 2025 o 3,3–10,6 proc. niższe, proporcjonalnie do założeń o kształtowaniu się stóp procentowych.

Analitycy spodziewają się silniejszego spadku kosztów odsetkowych – o 8,5 proc. w 2024 r. i o 6–15 proc. w 2025 r. W efekcie wynik z tytułu odsetek w 2024 r. będzie wyższy o 7,3–7,9 proc. i utrzyma się na podobnym poziomie w 2025 r. w wariancie niewielkiej redukcji stopy referencyjnej NBP.

Specjaliści zakładają, że stopa ROE pozostanie na dwucyfrowym poziomie (rok 2024: 13–15 proc., rok 2025: 14,1 proc. w wariancie bazowym). Obecna prognoza nie przewiduje w roku 2024 spadku stopy interwencyjnej NBP i stóp rynku pieniężnego. Jest też mniej optymistyczna w aspekcie wzrostu wolumenów biznesowych (salda kredytów i depozytów) oraz kosztów ryzyka prawnego.

Z danych S&P Global Market Intelligence wynika, że na koniec 2023 r. brytyjski bank HSBC Holdings PLC utrzymał pozycję największego banku w Europie. Jego aktywa wynosiły 2,641 bln euro. Na liście 50 największych europejskich banków pod względem aktywów znajduje się sześć banków francuskich i sześć brytyjskich. Niemcy i Włochy mają na tej liście po pięć banków, a Hiszpania cztery. Największą łączną wartość aktywów, wynoszącą 10,049 bln euro, posiadały banki francuskie.

Do listy – zajmując 50. miejsce – dołączył PKO Bank Polski z aktywami na koniec 2023 roku w wysokości 115,41 mld euro. (PAP Biznes)

pr/