Polska powinna przyspieszyć odchodzenie od węgla - Bank Światowy

"W obliczu wysokich i stale rosnących kosztów wydobycia i produkcji, starzejącej się infrastruktury (średni wiek polskich bloków wytwórczych na węgiel kamienny i brunatny wynosi 42 lata) oraz rosnącego wsparcia fiskalnego niezbędnego do utrzymania sektora przy życiu, jego nieuchronny upadek staje się nieunikniony, a wyznaczony na 2049 rok termin zakończenia procesu odchodzenia od węgla powinien zostać skrócony" - napisał Bank Światowy w ostatnim Krajowym raporcie klimatyczno-rozwojowym o Polsce (CCDR).

Oceniono, że chociaż na skutek wysokich krajowych kosztów wydobycia i rosnących cen emisji dwutlenku węgla i metanu branża jest nierentowna, to wciąż utrzymuje się na powierzchni dzięki rozmaitym formom wsparcia.

"Chcąc zrealizować plan ZEN2050 (zerowym emisji netto w 2050 r.) Polska musi uniezależnić się od węgla dekadę przed terminem wyznaczonym przez obecny rząd na 2049 r.; w tym celu trzeba będzie m.in. przekierować dotychczasowe wsparcie dla sektora na interwencje mające złagodzić skutki społeczne i pobudzić lokalne rynki pracy, a także wesprzeć rozwój nowych gałęzi przemysłu w regionach węglowych pozostających w tyle" - napisano.

Zgodnie z obecną polityką, Polska osiągnie 79 proc. redukcji krajowych emisji w perspektywie 2050 r., ale zdaniem ekspertów Banku Światowego, dążenie do scenariusza ZEN2050 to dla Polski optymalny scenariusz dalszej konwergencji gospodarczej i społecznej.

"Szybszy scenariusz dekarbonizacji oznaczałby większe wykorzystanie krajowych odnawialnych źródeł energii (...) do 62 proc. całkowitej produkcji energii w 2050 r. w porównaniu z zaledwie 39 proc. w scenariuszu utrzymania obecnych polityk" - podkreślili przedstawiciele banku podczas prezentacji raportu.

Wskazano, że przyspieszając dekarbonizację, Polska może wykorzystać atut krajowej gospodarki, jakim jest stosunkowo złożona struktura produkcji.

"Unijne zasady wyceny emisji dwutlenku węgla i prowadzona przez UE polityka przemysłowa premiują wdrażanie nowych technologii, co daje możliwość uzyskania przewagi konkurencyjnej w ramach globalnych i europejskich łańcuchów wartości oraz stanowi bezprecedensową szansę rozwoju nowych sektorów gospodarki kraju" - napisano.

Dodano, że Polska wypracowała sobie mocną pozycję w wiodących łańcuchach wartości czystej energii, takich jak produkcja komponentów do farm wiatrowych, produkty końcowe dla pojazdów elektrycznych (w tym akumulatory elektryczne, ogniwa pierwotne i baterie), produkcja autobusów elektrycznych, wodorowych i hybrydowych oraz pomp ciepła, a także badania nad perowskitowymi ogniwami słonecznymi (PSC), co może przynieść dodatkowe korzyści na rozwijających się zielonych rynkach.

Zdaniem ekspertów Banku Światowego scenariusz pełnej dekarbonizacji polskiej gospodarki do 2050 r. poza przyspieszeniem tempa odchodzenia od węgla wymagałby także wyeliminowania przeszkód dla upowszechnienia OZE tak, by w perspektywie 2050 r. energia wygenerowana z lądowych i morskich farm wiatrowych wyniosła, odpowiednio, ponad 112 TWh i prawie 130 TWh, a moc zainstalowana źródeł solarnych 52 GW.

Ponadto Polska powinna w tym celu, w opinii BŚ, ograniczyć rolę gazu jako technologii przejściowej w scenariuszu ZEN2050, w odróżnieniu od obecnie prowadzonej polityki.

Eksperci BŚ zauważyli, że nawet przy bardzo ambitnej trajektorii dekarbonizacyjnej stopniowe wycofywanie węgla wywoła gwałtowny wzrost zapotrzebowania na gaz – w perspektywie 2025 r. w elektroenergetyce do poziomu o ponad jedną trzecią wyższego niż w 2022 r.

"Jednak zgodnie z celem ZEN2050, w ciągu kolejnych 25 lat zapotrzebowanie na gaz zmniejszy się o ponad 55 proc., jako że utrzymujące się wykorzystanie gazu w budynkach i w sektorze energetycznym zostanie wyeliminowane dzięki powszechnej elektryfikacji systemów grzewczych i dynamice wytwarzania ze źródeł odnawialnych i jądrowych" - napisano.

Jednocześnie podkreślono, że zastosowanie tych ostatnich wymaga pogłębionej oceny, szczególnie odnośnie SMR-ów.

Pozostałe ok. 10 mld m sześc. gazu w przemyśle miałoby w takim scenariuszu zostać zaabsorbowane m.in. dzięki inwestycjom w technologie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS).

Pozostałe warunki konieczne do osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 r. przez Polskę to - według ekspertów BŚ - konsekwentne wspieranie potencjału niskoemisyjnego wodoru oraz zwiększenie skali handlu zagranicznego energią elektryczną.

W ich ocenie, pomimo spóźnionego startu najnowsze postępy Polski w zielonej transformacji wyglądają obiecująco, podobnie jak perspektywa nadrobienia zaległości.

"Pomimo wciąż dominującej roli węgla w ciepłownictwie i przemyśle, znaczenie węgla w sektorze elektroenergetycznym maleje: w 2023 r. udział odnawialnych źródeł energii w polskim koszyku elektroenergetycznym sięgnął 27 proc. (wzrost o 35 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim)" - napisano.

Wskazano, że polski rynek fotowoltaiki należy do najszybciej rozwijających się w UE: moc instalacji PV wzrosła z 0,2 GW w 2016 r. do 17,9 GW w kwietniu 2024 r., co przewyższa docelowy udział odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 r.

Z kolei udział węgla w produkcji energii elektrycznej spadł w 2023 r. do najniższego w historii poziomu 61 proc. (PAP Biznes)

jz/ osz/