KE proponuje, by pożyczkę z rosyjskich aktywów Ukraina przeznaczyła na zakup europejskiej broni

Zgodnie z propozycją, UE uzyskałaby środki na pożyczkę od instytucji finansowej Euroclear, w której zamrożona jest większość rosyjskich aktywów, a dług zostałby zabezpieczony przez państwa członkowskie. Uzyskane fundusze trafiłyby do Ukrainy w formie unijnej pożyczki, którą Kijów spłaciłby dopiero po zakończeniu rosyjskiej inwazji i uzyskaniu reparacji od Rosji.

Z dokumentu KE wynika, że część państw członkowskich postuluje, aby środki z pożyczki reparacyjnej zostały w pierwszej kolejności przeznaczone na zakup uzbrojenia i rozwój europejskiego przemysłu obronnego. Inne państwa domagają się większej elastyczności w wykorzystaniu funduszy. KE proponuje kompromisowy model „dwóch filarów”: pierwszy z nich – większy – wspierałby rozwój ukraińskiego przemysłu obronnego i jego integrację z europejskim sektorem zbrojeniowym, natomiast drugi obejmowałby pomoc budżetową dla Ukrainy.

KE szacuje, że pożyczka mogłaby zapewnić Ukrainie około 45 mld euro rocznie w latach 2026–2028. Łącznie z dotychczasowym wsparciem, które wyniosło 178 mld euro, byłoby to – jak podkreślono – największe zaangażowanie finansowe w pomoc dla Ukrainy na świecie.

W dokumencie podkreślono, że projekt jest zgodny z zasadami prawa międzynarodowego. W propozycji aktywa banku centralnego Rosji pozostają formalnie nienaruszone – nie dochodzi do ich konfiskaty, a jedynie do wykorzystania środków powstałych w wyniku ich zamrożenia.

KE wskazuje również, że środek ten ma charakter proporcjonalny wobec „bezprecedensowej agresji na Ukrainę i rażącego naruszenia Karty Narodów Zjednoczonych”. Mechanizm ma być tymczasowy i odwracalny – po zakończeniu wojny i wypłacie przez Rosję odszkodowań, aktywa rosyjskie miałyby zostać odblokowane.

Inicjatywa zakłada, że pożyczka reparacyjna będzie objęta gwarancjami państw członkowskich, aby zabezpieczyć UE przed ryzykiem finansowym w przypadku odblokowania rosyjskich aktywów bez uprzednich reparacji dla Ukrainy. KE proponuje stworzenie wspólnego mechanizmu gwarancyjnego, który pozwoliłby rozłożyć ewentualne ryzyko pomiędzy wszystkie państwa unijne.

Wskazano także na potencjalne ryzyko, m.in. że Belgia – jako kraj siedziby Euroclear – mogłaby być pozwanym o odszkodowanie. KE ocenia jednak to ryzyko jako "bardzo ograniczone", podkreślając, że środki te są zamrożone decyzją Unii Europejskiej, a ewentualne wyroki nie mogłyby być wykonane na terytorium UE.

Według KE, w proponowanym modelu pożyczka byłaby długiem Unii Europejskiej, a nie poszczególnych państw członkowskich. Państwa udzielające gwarancji nie zwiększałyby swojego długu publicznego, a ich zobowiązania byłyby klasyfikowane jako potencjalne, a nie faktyczne wydatki budżetowe – chyba że gwarancje zostałyby uruchomione.

W końcowej części noty KE zapowiada analizę możliwości rozszerzenia mechanizmu pożyczki na inne rosyjskie aktywa zamrożone w Unii Europejskiej, szacowane na około 25 mld euro. Chodzi głównie o depozyty w bankach komercyjnych w różnych państwach członkowskich. KE zastrzega jednak, że wymaga to szczegółowej analizy prawnej ze względu na zróżnicowany charakter tych aktywów i umów z bankiem centralnym Rosji.

Według dokumentu KE, inicjatywa została wstępnie omówiona na forum Komitetu Stałych Przedstawicieli (ambasadorów państw członkowskich przy UE), grupy doradców finansowych oraz na posiedzeniu ministrów finansów UE. Jak wynika z dokumentu, koncepcja spotkała się z „ogólnie pozytywnym przyjęciem, choć państwa członkowskie wskazały na potrzebę dopracowania kilku elementów”.

Na całym świecie zamrożone są rosyjskie aktywa o wartości około 300 mld dolarów. Z tego 210 mld euro znajduje się w Europie, w tym 185 mld euro jest zarządzane przez Euroclear. Około 176 mld euro z tej kwoty jest zdeponowane w gotówce, a pozostałe 9 mld euro w papierach wartościowych.

Z Brukseli Łukasz Osiński (PAP)

luo/ ap/ jpn/ asa/