Wprowadzenie systemu kaucyjnego powinno obniżyć koszty podatku od plastiku - Sowińska (wywiad)

30 października br. nowelizacja tzw. ustawy kaucyjnej wpłynęła do Sejmu, następnie do Senatu, który wniósł poprawki dotyczące przesunięcia daty wejścia systemu kaucyjnego z 1 października 2025 r. na 1 stycznia 2026 r. W związku z tym ustawa wróciła do Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

"Nad poprawkami Senatu pracowały połączone Komisje, które nie przychyliły się do zmian. Ostatecznie Sejm odrzucił senackie poprawki, a zatem pozostaje już tylko podpis prezydenta, by system kaucyjny mógł zostać uruchomiony z dniem 1 października 2025 roku" - powiedziała PAP Biznes wiceministra klimatu, Anita Sowińska.

Wiceministra wskazała, że uruchomienie systemu powinno wpłynąć na zmniejszenie podatku od plastiku (Plastic tax).

Plastic tax to obowiązki i opłaty związane z wprowadzaniem do obrotu produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Podstawę prawną stanowi ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 roku, która implementuje dyrektywę unijną w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, tzw. dyrektywę Single Use Plastic.

Prognozy dotyczące 2024 roku wskazywały, że Polska zapłaci ok. 2,3 mld zł tego podatku.

"System kaucyjny może wpłynąć na obniżenie Plastic tax, ponieważ więcej butelek będzie poddanych recyklingowi. Za każdą tonę, która trafia na przykład do spalenia w spalarniach, czy w piecach - niestety nawet domowych - płacimy 800 euro za tonę, więc to są naprawdę niebagatelne sumy" – wskazała.

Wiceministra Sowińska oceniła, że nie przewiduje żadnych komplikacji związanych z ewentualnym brakiem kontrasygnaty głowy państwa, Andrzeja Dudy, bowiem aktualnie procedowana nowelizacja ustawy o systemie kaucyjnym jest kontynuacją prac rozpoczętych jeszcze za czasów poprzedniego rządu.

"Pilna potrzeba uszczelnienia przepisów ustawy z 2023 roku wynikała między innymi z tego, że w pierwotnym kształcie była wręcz niebezpieczna i mogąca prowadzić do m.in. defraudacji związanej z nienależytym rozliczaniem kaucji" - przypomniała Sowińska.

Wskazała, że właśnie dlatego jedną z pierwszych dużych zmian zaproponowanych przez resort po szerokich konsultacjach było ustanowienie mechanizmu podążania kaucji za butelką, który polega na tym, że opłata pobierana jest na każdym etapie sprzedaży: od producenta, przez hurtownika, po sprzedaż detaliczną.

"Pierwotnie w ustawie zaplanowano, że kaucja będzie pobierana dopiero na ostatnim etapie. Po drugie, ustawa z 2023 roku nie gwarantowała należytej kontroli nad operatorami systemu i ten element również naprawiliśmy w noweli" - powiedziała.

"Wprowadziliśmy również inne zmiany, jak np. wyłączenie opakowań po produktach mlecznych, czy możliwość zastosowania tzw. logistyki zwrotnej, by butelki przede wszystkim z małych sklepów mogły być odbierane właśnie transportem zwrotnym — to było ważne ułatwienie, szczególnie z perspektywy małych sklepów" - dodała.

Sowińska podkreśliła również, że istotną zmianą, która została wprowadzona nowelizacją, jest uwzględnienie potencjału małych sklepów – poprzez wprowadzenie obowiązku zbierania szklanych opakowań wielokrotnego użytku w sklepach, które sprzedają produkty w takich opakowaniach.

Jak dodała, wskazane sklepy są na to przygotowane, gdyż taka zbiórka jest już obecnie prowadzona, a dzięki wprowadzonej zmianie ograniczone zostanie ryzyko odpływu klientów i w konsekwencji spadek obrotów tego rodzaju jednostek handlu.

"W ogólnym rozrachunku pierwotny przepis był niekorzystny dla małych sklepów, natomiast wprowadzona poprawka pozwala im na włączenie się w system kaucyjny bez konieczności zbierania butelek plastikowych czy puszek” - powiedziała.

Ponadto oceniła, że jedną z ważniejszych technicznych zmian wprowadzonych do projektu noweli jest m.in. doprecyzowanie terminu przekazania pobranej kaucji za opakowania jednorazowe, aby umożliwić przedsiębiorcom zrealizowanie przelewu w realistycznym terminie, uwzględniającym dni wolne od pracy.

"Dodatkowo dopuściliśmy formę dokumentową zawierania umów między operatorami a jednostkami handlowymi. Ma to szczególne znaczenie dla jak najszybszego zwiększenia powszechności systemu, ponieważ pozwoli na znaczące uproszczenie i przyśpieszenie zawierania umów o przystąpieniu do systemu kaucyjnego. Forma dokumentowa jest znana i stosowana przez producentów i dystrybutorów FMCG, którzy w tej formie obecnie zawierają umowy z przedsiębiorcami prowadzącymi jednostki handlu detalicznego. Na linii operator-sklep może to być nawet kilka tys. umów" - wskazała.

Nowelizacja ustawy gwarantuje, iż kaucję odda operator, który ze sklepu odbierze zebrane opakowania objęte systemem.

"Dodatkowo zapewniliśmy trzymiesięczny okres przejściowy dla butelek nieoznakowanych systemem kaucyjnym. To rozwiązanie było potrzebne, ponieważ po przystąpieniu wprowadzającego do systemu kaucyjnego na rynku będą jeszcze sprzedawane napoje zarówno w butelkach nieoznaczonych, jak i oznaczonych logotypem systemu kaucyjnego – a więc takie, za które kaucja powinna być pobrana i takie, za którą nie będzie się pobierać opłaty. Chodzi głównie o to, by sklepy mogły wyprzedać towar z magazynu, a tym samym by nie narażać przedsiębiorców na straty związane z potrzebą np. utylizowania produktu" - wskazała.

"Nie wykluczam, że w przyszłości rozszerzymy system kaucyjny o kolejne frakcje, np. o butelki ze szkła jednorazowego, w tym także o tzw. małpki" - dodała.

Wskazała, że produkcja i transport szkła jednorazowego użytku generują duży ślad ekologiczny i są energochłonne, dlatego zdecydowano się odejść od tego rodzaju opakowań. Jednak zmiany ustawy w tym kierunku wymagają dalszych prac.

"Gdy w 2023 roku procedowano ustawę kaucyjną, małe sklepy zgłaszały, że nie wyobrażają sobie opakowań ze szkła jednorazowego w systemie kaucyjnym ze względu na kwestie logistyczne. Ministerstwo Klimatu i Środowiska dostrzega potrzebę szerszych niż początkowo zakładano konsultacji, by ten problem rozwiązać" - dodała.

Aktualnie zezwolenie na prowadzenie systemu kaucyjnego otrzymało pięciu operatorów, ale wiceministra Sowińska nie wyklucza, że może być ich więcej, ponieważ ustawa nie wskazuje limitu wydawanych zezwoleń. Ustawa wskazuje, że pobrana kaucja ma być zwracana jako określona kwota pieniężna, nie wymaga jednak formy gotówkowej. Oznacza to, że jedną z opcji może być zwrot pieniędzy bezpośrednio na konto klienta.

"To dopuszczalne rozwiązanie, więc jeśli dany operator zaproponuje taką możliwość, to nie widzę powodów, dlaczego by z niej nie skorzystać. Oczywiście tym samym będzie zobowiązany do zapewnienia bezpieczeństwa systemu zwrotów i zadbania, by obsługa była intuicyjna i przyjazna dla klienta" - wyjaśniła.

Ponadto jednym z priorytetów MKiŚ jest implementacja ROP (rozszerzonej odpowiedzialności producenta).

"Nad modelem ROP pracujemy od kilku miesięcy. Aktualnie jesteśmy na etapie kończenia prac koncepcyjnych, wypracowywania mechanizmów, następnie przystąpimy do pisania OSR-u (oceny skutków regulacji) i wreszcie samej ustawy o ROP, na którą tak bardzo czekają samorządy" – wyjaśniła Sowińska.

Dyrektywa ROP ma na celu nałożenie na producentów większej odpowiedzialności za zarządzanie odpadami i opakowaniami po własnych produktach. W ocenie wiceszefowej resortu klimatu największym wyzwaniem w przypadku ROP jest skonstruowanie przepisów w taki sposób, by były sprawiedliwe zarówno dla biznesu, jak i obywateli.

Maciej Białobrzeski (PAP Biznes)

mcb/ ana/