Region CEE może dołączyć do globalnie konkurencyjnych centrów innowacji AI - CEE AI Action Plan

Jak wskazano, adopcja AI w Europie Środkowo-Wschodniej znacznie odstaje od krajów Europie Zachodniej. Do 2024 r. tylko 4–6 proc. firm z regionu CEE wdrożyło AI – w porównaniu ze średnią UE wynoszącą 13,5 proc., wciąż dalekiej od unijnego celu 75 proc. do 2030 roku. Jak dodano, MŚP są jeszcze dalej w tyle, a większość z nich wciąż znajduje się w fazie eksperymentalnej.

W dokumencie wskazano, że Europa Środkowo-Wschodnia stanowi 22 proc. populacji Unii Europejskiej, ale tylko 11 proc. jej PKB. Sztuczna inteligencja może być narzędziem, które nada gospodarczemu wzrostowi nową dynamikę.

AI Action Plan wskazuje, że pełne wykorzystanie potencjału AI może zwiększyć PKB regionu nawet o 100 miliardów euro rocznie (5 proc.), co odpowiada gospodarce wielkości Chorwacji lub Węgier.

W bardziej ambitnym scenariuszu zyski mogłyby sięgnąć 135 mld euro, czyli 8 proc. PKB. Autorzy dokumentu wskazują jednak, ze czas działa na niekorzyść regionu – bez szybkich, wspólnych działań, potencjalne zyski mogą stopnieć do ok. 15 mld euro rocznie.

Dodano, że mocne strony CEE to m.in. doświadczenie w tworzeniu nowoczesnych technologii, światowej klasy edukacja STEM, bogate zaplecze techniczne i rozwijający się ekosystem startupowy – tworzą wyjątkową szansę do zmiany. AI może być mnożnikiem siły, umożliwiającym MŚP skalowanie, przyciągającym inwestycje i podnoszącym jakość życia w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

CEE AI Action Plan opiera się na 5 filarach, które mają zwiększyć produktywność, przyspieszyć przełomowe, skalowane innowacje i zniwelować luki konkurencyjności między Wschodem a Zachodem UE.

Strategia opiera się na skoordynowanych działaniach regionalnych i zakłada współpracę między rządami, biznesem, środowiskiem naukowym i społeczeństwem obywatelskim, by stworzyć zintegrowany ekosystem AI w Europie Środkowo-Wschodniej. Plan AI Chamber bazuje na pięciu filarach, które odpowiadają na kluczowe bariery spowalniające rozwój i wdrażanie AI – zwłaszcza wśród MŚP, stanowiących 99 proc. firm w regionie i generujących około połowy jego PKB.

"To plan transformacji, ale nie gotowa recepta dla każdego. Będziemy współpracować z samorządami, administracją krajową i partnerami w każdym kraju CEE, aby dostosować AI Action Plan do lokalnych potrzeb i skutecznie wdrożyć go tam, gdzie może przynieść największy efekt" – powiedział prezes AI Chamber, Tomasz Snażyk, cytowany w dokumencie.

Pierwszy filar to infrastruktura. Region nadal nie dysponuje odpowiednią mocą obliczeniową: choć Bułgaria i Czechy inwestują w superkomputery, całościowe możliwości CEE są nadal znacznie niższe niż w Europie Zachodniej. Plan zakłada stworzenie regionalnej sieci HPC (High-Performance Computing), łączącej istniejące krajowe zasoby, z dostępem dla startupów, MŚP i naukowców. Wspierane będą także testbedy branżowe, np. w sektorze zdrowia i pojazdów autonomicznych.

W zakresie baz danych, AI Chamber proponuje powołanie sieci CEE Open Data Knowledge Network, która umożliwi wymianę dobrych praktyk między instytucjami publicznymi oraz uprości dostęp do krajowych portali danych dla badaczy i programistów. Wspólne standardy zarządzania danymi i transgraniczne „data trusts” w sektorach takich jak zdrowie i produkcja przemysłowa, umożliwią bezpieczne łączenie danych do trenowania modeli AI.

Jak wskazano, kapitał ludzki to jednocześnie atut i słabość regionu. CEE kształci światowej klasy absolwentów kierunków STEM, ale boryka się z odpływem talentów i brakiem doświadczenia praktycznego we wdrożeniach AI. Plan przewiduje ponad 1000 stypendiów, nowoczesne programy edukacyjne oraz inicjatywę Brain Circulation, która ma zachęcić specjalistów AI do powrotu i objęcia stanowisk w startupach, laboratoriach i instytucjach publicznych.

W ocenie autorów mapy drogowej, region potrzebuje spójnego i przewidywalnego podejścia do regulacji AI.

"Wraz z wejściem w życie unijnego AI Act rządy krajów Europy Środkowo-Wschodniej stają przed nowym wyzwaniem. Plan zakłada stworzenie regionalnych piaskownic regulacyjnych (sandboxów), które pozwolą startupom bezpiecznie testować systemy sztucznej inteligencji, nie tonąc w zawiłościach prawnych. AI Chamber postuluje również powołanie Rady Polityki Sztucznej Inteligencji w Europie Środkowo-Wschodniej, która reprezentowałaby interesy regionu i MŚP w Brukseli. Największym wyzwaniem Europy Środkowo-Wschodniej pozostaje niedobór kapitału inwestycyjnego" - wskazano w komunikacie prasowym.

W 2024 roku startupy z CEE zebrały zaledwie 2,3 mld euro finansowania VC, co stanowi mała część całkowitej kwoty w Europie Zachodniej. Ponieważ mniej niż 10 proc. inwestycji UE w AI dociera do Europy Środkowo-Wschodniej, AI Chamber proponuje m.in. uruchomienie programów krajowego finansowania B+R oraz utworzenie funduszy AI, hubów innowacji AI przy uczelniach oraz programów transferu technologii w całym regionie. Pomogłyby one przekształcić obiecujące pomysły – zwłaszcza w tradycyjnych sektorach, takich jak produkcja i rolnictwo – w gotowe produkty i skalowalne firmy.

"Najbliższe 12–24 miesiące są kluczowe i wymagają odważnych, skoordynowanych i natychmiastowych działań, aby zapewnić sobie pozycję konkurencyjnej, napędzanej innowacjami gospodarki w UE. Ten okres zadecyduje, czy Europa Środkowo-Wschodnia będzie globalnym graczem w dziedzinie AI – czy biernym obserwatorem" - ocenił Snażyk.

Ponadto autorzy AI Action Plan wskazują, że nowa stratega ma zmienić postrzeganie regionu tak, aby CEE przestała być kojarzona wyłącznie z usługami outsourcingu – a zaczęła budować wizerunek źródła innowacji, badań i globalnych startupów. Plan zakłada stworzenie portfolio "CEE AI Champions", obejmującego firmy takie jak UiPath, Rossum czy Infermedica, oraz międzynarodową kampanię wizerunkową, która ma umieścić region na globalnej mapie AI.

Dodano, że dokument stawia również na małe i średnie przedsiębiorstwa, które w ocenie autorów są fundamentem gospodarek CEE – dlatego strategiczne wdrażanie AI może stanowić potężny katalizator wzrostu gospodarczego.

Sztuczna inteligencja wyłania się dziś jako kluczowe narzędzie w walce z największymi wyzwaniami rozwojowymi regionu, takimi jak spadek demograficzny, rosnące koszty pracy czy potrzeba utrzymania globalnej konkurencyjności. (PAP Biznes)

mcb/ asa/