Niedobory metali ziem rzadkich mogą zwiększyć koszty przemysłu wytwórczego (opinia)
Niedobory metali ziem rzadkich mogą potencjalnie zatrzymać produkcję, a na pewno zwiększyć koszty przemysłu wytwórczego - ocenia Polski Instytut Ekonomiczny, komentując decyzję Chin o rozszerzeniu restrykcji eksportowych na surowce krytyczne.
9 października 2025 r. Chiny rozszerzyły restrykcje eksportowe na surowce krytyczne. Tym razem ograniczeniami dotkniętych zostało 5 kolejnych metali ziem rzadkich (łącznie ograniczenia od 2023 r. dotyczą jedenastu pierwiastków). Pekin w szczególności chce ograniczyć wykorzystywanie tych surowców w sektorach zbrojeniowych i podwójnego zastosowania.
Ponadto, restrykcje obejmują również wykorzystanie po raz pierwszy przez Chiny foreign direct product rule (FDRP), wedle której zagraniczne firmy muszą uzyskać chińską licencję eksportową dla produktów zawierających więcej niż 0,1 proc. chińskich metali ziem rzadkich i wykorzystujących chińskie technologie wydobywania i przetwarzania. Zasada ta była wykorzystywana wcześniej przez Amerykanów w konflikcie z Chinami w sektorze półprzewodników.
"Niedobory metali ziem rzadkich mogą potencjalnie zatrzymać produkcję, a na pewno zwiększyć koszty przemysłu wytwórczego. Szczególnie narażone są sektory: motoryzacyjny, energetyczny (zwłaszcza CleanTech) i szeroko rozumiany elektroniczny. Natomiast sektory usługowe są mniej podatne na te ryzyka. W razie wystąpienia zastojów produkcyjnych konsekwencją może być ryzyko inflacyjne i gospodarcze jako pochodna problemów kluczowych gałęzi przemysłu" - podaje PIE w raporcie.
PIE ocenia, że wyniki badań niejednoznacznie obrazują skalę efektów chińskich ograniczeń. Badania łańcuchów dostaw turbin wiatrowych w UE wykazały, że odporność na przerwanie dostaw metali ziem rzadkich jest zróżnicowane – niektóre firmy odczuwają skutki zawirowań w łańcuchu dostaw bezpośrednio i szybko, inne dopiero w późniejszym okresie.
"Polska postrzegana jest jako bardziej odporna, w przeciwieństwie do Irlandii. Inna analiza wskazuje, że europejscy wytwórcy są powiązani z chińskimi dostawcami metali ziem rzadkich przede wszystkim pośrednio przez podmioty amerykańskie, co zwiększa ryzyko niedoborów, a nie je ogranicza" - napisano.
PIE ocenia, że brakuje prostej alternatywy dla importu przetworzonych metali ziem rzadkich.
"Chiny zmonopolizowały zarówno produkcję (61 proc. w 2024 r.), jak i przetwórstwo (92 proc.) REE. Sytuacja ta dotyczy też przetwórstwa litu, miedzi i grafitu. Znaczna część tej produkcji trafia na rynek chiński, na którym jest przetwarzana w dobra finalne przeznaczone na rynek wewnętrzny lub na eksport, np. akumulatory elektryczne. Zmniejszenie dostępu do technologii wydobycia i przetwórstwa chińskich REE może utrudnić wdrożenie inicjatyw, m.in. przez USA, uniezależniających łańcuch dostaw od Chin" - napisano.
PIE podaje, że w 2024 r. analiza zależności UE wykazała 64 produkty krytycznie zależne w imporcie bezpośrednio od Chin, których łączna wartość odpowiada za ok. 5 proc. importu spoza UE, m.in. metali ziem rzadkich czy paneli fotowoltaicznych. W 2023 r. Polska odnotowała 30 krytycznych zależności w imporcie z Chin, odpowiadających za 0,15 proc. polskiego importu, m.in. magnez, molibden, urządzenia destylacyjne i rektyfikacyjne czy rutyna.
"Teoretycznie łatwiej jest o dywersyfikację źródeł dostaw samych surowców, jednak kluczowa pozostaje realizacja założeń unijnej CRMA z 2024 r. Przykładowo, 23 proc. zasobów REE znajduje się w Brazylii. Są one też obecne w Australii, Indiach czy Wietnamie. Wymaga to nawiązania lub wzmocnienia relacji handlowych (np. pomocna może być umowa UE-Mercosur) z nowymi partnerami lub unijne inwestycje. W Akcie o minerałach krytycznych (CRMA) z 2024 r. Komisja Europejska zawarła propozycje dalszej dywersyfikacji: produkcja własna (np. złoża litu w Serbii), swobodny przepływ surowców krytycznych na wspólnym rynku, recykling, technologie omijające użycie danego surowca" - pisze PIE. (PAP Biznes)
map/ gor/
