Eksperci Polskiej Zielonej Sieci: utrzymanie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w dotychczasowej postaci jest w interesie Polski (MediaRoom)
Pojawiają się głosy, że unijny Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) może stać się częścią szerszego, niededykowanego funduszu. „Taki scenariusz oznacza stratę dla Polski. Dlatego trzeba postarać się o kontynuację FST w następnym budżecie unijnym” - przekonywała Alina Pogoda, ekspertka z Polskiej Zielonej Sieci podczas prezentacji raportu „Głosy z regionów objętych Funduszem na rzecz Sprawiedliwej Transformacji”.
Konferencja „Półmetek Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji - czego się nauczyliśmy, dokąd zmierzamy? Głosy z polskich regionów węglowych” podsumowała dotychczasowe zaangażowanie naszego kraju w FST. Podczas spotkania zaprezentowano raport „Głosy z regionów objętych Funduszem Sprawiedliwej Transformacji. Badanie ewaluacyjne stanu wdrożenia i rekomendacje zmian w funkcjonowaniu Funduszu w Polsce”, opracowany przez Polską Zieloną Sieć i Instytut Reform. Badanie miało pokazywać, w jaki sposób osoby zaangażowane w wydawanie środków z Funduszu, postrzegają ich wpływ na region. Wnioski raportu odzwierciedlają przemyślenia: osób z regionów, przedstawicieli samorządu, przedsiębiorców, związków zawodowych.
„FST realnie zmienia podejście do transformacji. Regiony uczą się od siebie, widać większe zaangażowanie i chęć działania zarówno wśród beneficjentów, jak i osób wdrażających projekty” - mówiła Marta Anczewska z Instytutu Reform. „Dzięki tym środkom w regionach powęglowych pojawia się nadzieja na lepsze jutro. To także szansa na zatrzymanie młodych w regionach zagrożonych wyludnieniem” - dodała autorka raportu.
Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) został utworzony w 2021 roku na podstawie dedykowanego Rozporządzenia Unii Europejskiej jako element Planu Inwestycyjnego na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu.
Fundusz powinien „przyczyniać się do łagodzenia społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji w kierunku neutralności klimatycznej Unii”. W efekcie FST, co do zasady, jest skierowany do regionów zarówno węglowych, jak i przemysłowych, charakteryzujących się wysoką intensywnością emisji gazów cieplarnianych.
Budżet FST to 19,8 mld euro. Polska otrzymała największą alokację z FST, która w cenach realnych za rok 2022 wynosi 3,85 mld euro, z czego 20 proc. przypada na Polskę. Dostęp do Funduszu uzyskało pięć regionów: woj. śląskie, zachodnia Małopolska, region wałbrzyski, wschodnia Wielkopolska i region bełchatowski w woj. łódzkim.
Joanna Furmaga, prezeska Polskiej Zielonej Sieci zwróciła uwagę, że Komisja Europejska prowadzi śródokresowy przegląd funduszy, także FST. Według niej może łączyć się to ze zmianami w zasadach działania funduszu. Pojawiają się głosy, że środki z niego mają stać się częścią szerszego, niededykowanego funduszu. Taki scenariusz oznacza stratę dla Polski. Dlatego - jak wskazywała ekspertka - trzeba postarać się o kontynuację FST w następnym budżecie unijnym.
„Z rozmów z mieszkańcami regionów objętych Funduszem na rzecz Sprawiedliwej Transformacji wynika, że najważniejsze jest, żeby fundusz nadal funkcjonował i żeby wyznaczono pełnomocnika ds. sprawiedliwej transformacji. Ludzie podkreślają, że to rząd powinien wziąć odpowiedzialność za ten proces i zadbać o jego dalszą realizację, korzystając ze środków FST” - mówiła Alina Pogoda, ekspertka ds. sprawiedliwej transformacji Polskiej Zielonej Sieci.
Jej zdaniem, aby wydatkowanie FST było efektywne, a Polska skuteczna w walce o kontynuację Funduszu lub zapewnienie dla niego alternatywy, konieczne jest wyznaczenie koordynatora procesu w postaci Pełnomocnika Rządu ds. Sprawiedliwej Transformacji.
Małgorzata Staś z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego argumentowała, że dzięki FST powstała społeczność, która angażuje się w sprawy transformacji i wspiera dywersyfikację gospodarki.
„Prawdopodobnie jest za wcześnie, żeby mówić, że FST wymaga zmian. Zaletą tego funduszu jest łączenie różnych obszarów samorządów i gospodarki, jest też on poligonem doświadczalnym dla innych programów. Warto korzystać z już działających schematów. System jest dobry, wymaga jedynie kosmetycznych zmian” - przekonywał Piotr Zygadło z Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej.
Według Izabeli Zygmunt z Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce Unia zmaga się z wyzwaniami i kryzysami. Należy do nich dostosować budżet, który w kolejnej perspektywie nie może zostać powtórzony jeden do jednego. Fundusze mają być prostsze we wdrażaniu, łatwiejsze do korzystania i bardziej elastyczne.
„Kwoty płynące z unijnego budżetu na łagodzenie skutków transformacji energetycznej są poza zasięgiem budżetu i Polski, i poszczególnych województw. Zresztą na FST należy patrzeć szerzej niż tylko na instrument polityki klimatycznej. Łączy on w sobie odpowiedź na wyzwania społeczne, demograficzne i ekonomiczne w regionach górniczych” - podsumowała Alina Pogoda.
Raport można pobrać tutaj: https://zielonasiec.pl/2025/03/25/czy-polska-straci-miliardy-z-ue-to-ostatni-dzwonek-aby-o-nie-zawalczyc/
Źródło informacji: PAP MediaRoom
UWAGA: Za materiał opublikowany przez redakcję PAP MediaRoom odpowiedzialność ponosi jego nadawca, wskazany każdorazowo jako „źródło informacji”.